OPASNA DODIKOVA POLITIČKA AVANTURA: Zašto je otcjepljenje RS-a nemoguće
Ustav Bosne i Hercegovine isključuje mogućnost entitetima za samoopredjeljenje, što implicira da ni najava rezolucije o samoopredjeljenju RS-a, koju je pokrenula Narodna skupština RS-a, nema pravnu snagu, piše Radio Slobodna Evropa (RSE).
Ipak, to nije spriječilo entitetsko rukovodstvo da reaguje na presudu Miloradu Dodiku najavom donošenja rezolucije o samoopredjeljenju ovog bh. entiteta.
Većina u Narodnoj skupštini RS-a, predvođena Dodikovim Savezom nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), usvojila je niz zaključaka 22. augusta, nakon što je Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine oduzela Dodiku mandat predsjednika RS-a.
Dodik je ostao bez mandata nakon što ga je Sud Bosne i Hercegovine pravosnažno osudio na šest godina zabrane obavljanja javnih funkcija.
Između ostalog, zastupnici su odbacili presudu i mogućnost prijevremenih izbora za predsjednika RS-a, najavili referendum, te zadužili Kolegij NSRS-a da pripremi tekst Rezolucije o samoopredjeljenju srpskog naroda i RS-a.
Međutim, nije postavljen rok za izradu dokumenta, a sam Kolegij nema ovlaštenja da piše rezolucije – njegova primarna uloga je planiranje rada Skupštine.
U trenutnom sazivu, ovo tijelo se sastoji od predsjednika i četvoro potpredsjednika Skupštine, te osam šefova zastupničkih klubova.
Prema skupštinskom Poslovniku, rezolucijom se “ukazuje na stanje i probleme” u određenoj oblasti, te se utvrđuju politike i mjere koje po tom pitanju dalje treba provoditi.
Ovo je drugi put ove godine da NSRS pokreće pitanje samoopredjeljenja, nakon što je u martu usvojen nacrt novog entitetskog Ustava, koji navodi da “RS ima pravo na samoopredjeljenje“.
Slične ideje su se pojavile još 2019. godine kroz usvojene zaključke.
Zaključci bez pravne snage
Profesor ustavnog prava Davor Trlin ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa da zaključci koje je usvojio NSRS neće imati pravnu snagu.
On smatra da se radi o dijelu “šireg političkog odgovora” na presudu i oduzimanje mandata Dodiku.
-
“Pokušava se stvoriti privid da će RS implementirati pravo na samoopredjeljenje, a slične ideje su se ranije pojavljivale“, kazao je Trlin.
Bilo kakva rezolucija o samoopredjeljenju, kaže on, nije ni ustavna ni u skladu s međunarodnim obavezama.
-
“Član 1. Ustava Bosne i Hercegovine definiše Bosnu i Hercegovinu kao jedinstvenu državu s dva entiteta, ne spominje se nigdje pravo entiteta na jednostrano odvajanje, cijeli Dejtonski sporazum koji je međunarodni ugovor, eksplicitno štiti teritorijalnu cjelovitost Bosne i Hercegovine“, pojašnjava Trlin.
Podsjeća da je Ustavni sud Bosne i Hercegovine ranije ukinuo “neobavezujuće akte” koje je usvajala skupština u Banjoj Luci.
U maju 2022. godine, državni Ustavni sud je odbacio pojedine odredbe zaključaka i deklaracija, koje je NSRS usvojio u decembru 2021, a koje nalažu da entitetska Vlada u roku od šest mjeseci uputi u proceduru zakone o nekoliko oblasti koje su regulisane na državnom nivou.
Slično mišljenje dijeli Nedim Ademović, ekspert za ustavno pravo. On je ranije za RSE izjavio da u Ustavu Bosne i Hercegovine ne postoji samoopredjeljenje kao pojam, ali da se u BiH primjenjuje Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima, koji predviđa tu mogućnost.
Ipak, tada je pojasnio da je u praksi ovo moguće ukoliko narod dokaže da je ugnjetavan kao manjina u suživotu s političkom većinom, te da u RS-u ovo nije slučaj.
Potencijalne pravne posljedice
U slučaju da rezolucija bude usvojena, Davor Trlin očekuje reakciju Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, Ureda visokog predstavnika (OHR) i državnih pravosudnih organa.
-
“Tu definitivno treba da se stvori određeni krug lica. Oni misle da će, ako je uključeno više organa, da mogu eskulpirati određene članove. Međutim, lako je identifikovati ko je šta potpisao“, ističe Trlin.
On napominje da bi ovdje možda Dodik mogao biti manje odgovoran, nego oni koji mu pomažu, koji potpisuju akte i stavljaju ih na dnevni red NSRS-a.
Profesor Trlin smatra da usvajanje rezolucije ne bi bilo čin otvorene secesije, već samo nastavak održavanja ranijih narativa koje vlasti u RS-u predvođene Dodikom promovišu.
-
“Zatim da ostanu na vlasti što je više moguće, i eventualno, mislim da se pokušava dalje nešto pregovarati, ali vidjeli smo da koliko god je pokušavao, nije uspeo naći sagovornika ni u međunarodnoj zajednici ni među političkim elitama u Sarajevu“, zaključio je Trlin.
Šef Kluba zastupnika Za pravdu i red i član skupštinskog Kolegija Nebojša Vukanović u startu odbacuje rezoluciju.
-
“Mi u toj avanturističkoj politici Milorada Dodika ni na koji način nećemo učestvovati. Mislimo da je to vrlo opasno, Dodik želi dodatno radikalizovati situaciju i igrati se s RS-om, a to je za nas neprihvatljivo. Stalno ga upozoravamo na posljedice“, ističe Vukanović za RSE.
Naglašava da je za njegovu stranku dejtonska BiH “Sveto pismo“, te da njima “ovakva BiH odgovara“.
“Samoopredjeljenje” proglašeno neustavnim prije 25 godina
Ustavni sud Bosne i Hercegovine je u djelimičnoj odluci 2000. godine ustanovio da je neustavna tadašnja preambula Ustava RS-a, u kojoj se navodilo pravo srpskog naroda na samoopredjeljenje.
Tada je sud takođe neustavnim proglasio druge ustavne odredbe, koje govore o volji RS-a da se poveže “sa drugim državama srpskog naroda“, te da je “RS država srpskog naroda i svih njenih građana“.
Tada je iz Ustavnog suda saopšteno da je “navođenje suvereniteta, državne samostalnosti, stvaranja države, te svestranog i tijesnog povezivanja RS-a s drugim državama srpskog naroda” u suprotnosti sa državnim Ustavom i njegovim odredbama koje garantuju suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine.
